S Ö Z A L T I

euro 2024 |

14 iyun - 14 iyul tarixlərində Almaniyada keçiriləcək futbol bayramı. Bir çoxları Fransa və İngiltərəni favorit hesab edir. Məncə həmişəki kimi İngilislər bacara bilməyəcək. Bəlkə də beynimə loser kimi kodlanıblar bilmirəm. Şəxsən mən turnirin qalibi kimi fransanı görürəm. Çox əjdaha şəkildə gəlirlər. Keçim qrup təxminlərimə:

Burda Macarıstan qrupun sürprizi olacaq. Almaniya maks 2 olacaq. İsveçrə və Şotlandiya isə ən yaxşı 3-cü yer uğrunda mübarizə aparacaq. Qrupun həlledici oyunu elə 1-ci turdakı Macarıstan - İsveçrə matçı olacaq.

Azarkeşi olduğum və son çempion İtaliyanın taleyindən qorxuram. Spaletti bambılısı dünən hücumçu qıtlığında Bolognada əla mövsüm keçirən Orsolinini komandadan çıxartdı. İtaliyada hamı spalettini topa tutur. Zaccagni, çolaq el shaarawy və demək olar ki, bu sezon oynamayan faggiolini saxlayıb, Orsolini və lazionun qapıçısı provedeli kənarda tutub. İspaniya və Xorvatiya, hətta Albaniya da başağrısı olacaq İtaliyaya. Türkiyə ilə 0-0 bitən matçda da ümid vermədilər. Amma bu İtaliyadı. Qrupda 3 heç-heçədən sonra dünya çempionu olmuş komandadı. Bilmək olmaz. Bu qrupa təxmin vermək çox çətindi. Realist olsam hal-hazırki vəziyyətə uyğun olaraq: 1 İspaniya 2 Xorvatiya 3 İtaliya 4 Albaniya.

İngiltərə burdan təmiz çıxar. 2ci yer üçün Danimarka və Serbiya əlləşər və Danimarka yeri qapar.

Ən asan qrupdu bu məncə. Fransa 1, Hollandiya 2, Avstriya 3, bərbad oyun oynayan Polşa 4.

Ən maraqlı qrup. Hamı Belçikanın asanlıqla 1-ci olacağını desə də mənim fikrimcə onların generasiyasının limiti çoxdan bitib. Rumıniya sürpriz edəcək. Ukraniya da ondan geri qalmayacaq. Slovakiya 4-cülüyə məhkumdu.

Gəldik dananın Türkiyə üçün quyruğunun qopduğu yerə. Türkiyə burdan necə çıxırsa çıxsın 8/1-dən o yana getməyəcək. Çünki ya Fransa ya İngiltərə ya da b qrupunda hansısa əjdaha ilə qarşılaşacaq. Ümumiyyətlə Türkiyə elə komandadı ki, oyununu heç cür tuta bilmirsən. Heç vaxt stabil oynamırlar. 0 da çəkə bilərlər. 90+ -da vurulan qollar ilə 1-ci də çıxa bilərlər. Portuqaliya 1-ci olacaq sözsüz. Gürcüstan Mdb-nin hal-hazırda ən yaxşı oynayanıdı. (Russia excluded). Çexiya burda tale həll edən komanda olacaq.
Könlümdən keçən 2008 və 2012-dəki İspaniya kimi İtaliyanın da ardıcıl qalib gəlməsidir. Amma çətin. Real vəziyyət Fransanın çempionluğunu göstərir. Ümid edirəm ki, 2004 və 2016 kimi sıxıcı yox, 2000 və 2008 kimi yaddaqalan turnir olar.

sosioloji marksizm | elm

analitik marksizm ekolu ilə tanınan, sosial siniflər klassifikasiyasında yeni nəzəri paradiqmaları ilə həm sosiologiya sahəsində həm də bütöv olaraq marksizm sahəsində yeni cığırlar açan erik olin wrightın Viskonsin-Medison Universitetində verdiyi dərslərdən biri.

dərsin syllabusu 87 səhifədir -*. bu yay syllabusda paylaşdığı əsas oxumaları bitirməyi planlayıram.

syllabusdakı chapterlər bu şəkildədir:
1) giriş
2) sinfi struktur
3) sinfi təşəkkül
4) dövlət və siyasət nəzəriyyəsi
5) ideologiya və şüur
6) tarix nəzəriyyəsi
7) sosializm və xilas/azadlıq

və üstəlik əsas oxumaların yanında- əgər vaxtınız varsa- əlavə oxuma materialları da var. möhtəşəm syllabusdur.

syllabusun linkini paylaşıram. məncə göz atın və bu sahə haqqında nələrsə oxumaq istəyirsinizsə yararlanın.

link: https://drive.google.com/file/d/1Q64aPnfb1IlezJXjzcwuXMh62U8Silft/view?usp=sharinghttps://drive.google.com/file/d/1Q64aPnfb1IlezJXjzcwuXMh62U8Silft/view?usp=sharing

ufc | idman

Açılışı ultimate fighting championship olan mma təşkilatı. İnsanların niyə bu qədər az maraqlandığına təəsüflənirəm düzü, xususilə də həmcinslərim arasında. Nəticə də, dünyanın ən güclü ya da badass insanının kimi olduğu sualı maraqlıdır və bunun cavabının öyrəniləcəyi ən prestijli təşkilat ufcdir. One championship və bellator kimi təşkilatlar da var, lakin ordakı əksər divizyadakı çempionlar heç ufcnin top 10 una girə bilməz müvafiq çəki divizyasında. Təbii olaraq anlayıram bəzi insanlar şiddət və s. kimi görüntüləri sevmir, həmin insanların baxmamağı normal haldı. Ancaq ölkədə xususilə animeci kütlənin, heç ufc nin nə olduğunu eşitməməyi maraqlanmamağı qəribə gəlir. one punch man, naruto və oxşarı animelərə baxmaqdansa çox daha real olanına baxa bilərsiz. Və bu real xarakterlərdən çox daha yaxşı inspiration ala bilərsiniz. Misal verim döyüşçülərdən,
Alex pereira gec yaşda kick-box a başlıyır. Ən yüksək səviyyə olan glorydə 2 diviziyada çempion olur. 2 dəfə məğlub elədiyi israel adesanya tərəfindən hər hansı bir interviyuda, "mən əfsanə olanda, hər hansısa bir pubda arxamdan boş boş danışacaq , o heç kimdi" tərzi təhqir olunmadan sonra özünə tamam yad olan bir idmana başlıyır. Hansı ki grappling dediyimiz şey 30 dan sonra elə rahat öyrənilən bir şey deyil. Öyrənsən belə heç vaxt vasatın üstü ola bilməyəcəksən, bunun özü də böyük drawback di istenilen döyüşçü üçün. Pereira ufc debutunu edir, və hətta bambılı bambılı danışan adesanyanı knockout edir. Sonra bir yuxarı çəkidə də çempion olur və hal-hazırda planetdə ayaqüstü döyüşdə ən çox qorxulan döyüşçüdür desək düz olar. Və bu insanın bütün bu uğuru, brazilyanın kasıb favellalarından birində, yoxsullaqdan çıxaraq elədiyi də
ayrı bir heyrətamiz haldı.

Çox maraqlı personaj var yəni ufcdə, misal günlərcə qaranlıqda ac sussuz, balaca otaqda günlərcə duran jiri prochazka. Bu xarakter elə bil sırf mistik anime xarakteri sevən insanlar üçün dizayn olunub. Günlərcə meşədə tək qalıb, məşq edir, just insane dude overall. Hərtərəfli döyüşə bilir, ancaq əsasən ayaqüstü döyüşməyə üstünlük verir, və sıfır guard ilə, full hücüm. Alex pereira kimi dünyanın ən təhlükəli kickbox çusunun belə üstünə şığıyır, əli qolu qarınında, ayaqları yediyi low kick lərdən təndimiş, qızarmış(döyüşdən sonra hətta morarmış olacaq) vəziyyətdə.
Son olaraq döyüş deyim maraqlananlar baxsın.
https://youtu.be/dHKRVKnChFI?si=SPdvsxA140sdhjxV

Jiri ilə glover teixeirü nın döyüşü həqiqətən yüksək gərginlikli bir kəmər döyüşü idi, gərginlik dedim yəni daim bir actionın olduğu maraqlı bir döyüş, sıxıcı şəkildə bir roundda 10, 15 jab in atıldığı bir döyüş yox. Düşünürəm ki, bu döyüşə önyarqısız baxan insan mma fanatı ola bilər.
Səhv eləmirəmsə gloverin 8 ci dərəcə bjj qara kəməri var və bu onu idmandakı ən yüksək grappling çi deməyimizə bəs edər. Ancaq mma təkcə grappling deyil.

https://youtu.be/7CAkyfHMhhA?si=dgNlY8GcxY5sm7cn
Rober whittaker , yoel romero

Müasir dövr middleweightdə(83kg) ən yaxşılardan olan cavan Whittakerın 41 yaşlı kafdar romero ilə olan 2- ci döyüşü. Romeroya kafdar dediyimə baxmıyın the dudes is insanely ripped and explosive. Çox gec başladığı idmana səhv eləmirəmsə 35,(köhnə olimpik gürəşçidir) əfsanə olaraq ayrılmışdı ufcdən. Qeyri mümkün bir nailiyyətdi həqiqətən 35 indən sonra təzə idmana başlamaq oyana, 35 indən sonra çempion ola bilmək ya da oxşarı bir nailiyyət göstərmək qeyri mümkün bir haldı. Çünki istər istəməz qocalırsan, əgər heavyweight ya da light heavyweight deyilsənsə. Romero onsuz adi bir insan deyil, hamı kuba da bədəninə qəribə experimentlər olunduğu bilir, ancaq yenə də idmanın özündə doping təşkilatları nəzarət edir, keçə bilibsə fair competition.

https://youtu.be/h9oj6HEdZSI?si=_0lutKRzOWW03d_v
Son olaraq aşağı çəkilərdən daha texniki olan, volkanovski, islam makhachev döyüşü. Volkanovski bu döyüş zamanı məğlubiyyətsiz demək olar, çempion idi 66 kiloda, islam isə xəbibin atasının favorit tələbəsi idi və çempionluğu oliveirdan(xəbibi udacağı deyilirdi, çox yaxşı grapplingi olduğuna görə) almışdı. Çoxlarına görə xəbibdən daha yaxşı olan islam, xususilə ayaqüstü döyüşdə, əksər döyüşlərini 1 dəqiqənin altında bitirən islam üçün çıxa biləcək ən texniki və inatçı rəqiblərdən idi alexander, həmçinin bütün çəki divizyalarını əhatə edən reytinqdə də, pound for pound rankingdə də 1 ci sırada idi. Bu döyüş digərləri qədər, süper maraqlı olmaya bilər, ancaq məğlubedilməz dağıstan grappling məktəbinin qarşısına çıxan ən güclü oponentin döyüşə necə bir əhəmiyyət qazandırdığnı qavraya bilsəz, yüksək diqqətlə baxacağıvıza şübhəm yoxdur. Hərhalda texniki skill olaraq bunun üstünə çıxa biləcək başqa qarşıdurma yoxdur.

Sona da ufc üçün xüsusi tarixi əhəmiyyəti olan bir neçə maraqlı döyüş qoyacam
https://youtu.be/en4hR34Bl8w?si=Xm8rBGOoan4LTDtz
https://youtu.be/l8s2fsfIpUA?si=AFqEA-1VW_NkK6e8
https://youtu.be/JuBBIJ7adjM?si=l2RWjq2ktf83kZKQ

obyekt yönümlü proqramlaşdırma | proqramlama

(OYP) - verilənlərin obyektlər üzərindən formasını dəyişməsi üzərinə qurulmuş proqramlaşdırma methodu. yazılmış funksiyaların təkrər istifadəsinə və daha kompleks məntiqə kömək edir.

// birinci class-da yaradılan obyekt və methodun digərində çağırılıb istifadə edilməsi:
class a {
string name;
public void method_a();
}
// ikinci class-da implementasiyası
class b extends class a {
name = "jhon.doe'':
method("do something");
}

bəzi methodolojiyaları:
enkapsulyasiya (encapsulation),
varislik (inheritance),
polimorfizm (polymorphism),
abstraksiyası (abstraction),
obyektlər arasında informasiya axınının təşkili (sending messages / message sending),
təkrar istifadə oluna bilərlik ( reusability).

java - c - c++ - Python - php
bu linkdə azərbaycanca ətraflı və bəsit izahı da var

perfume genius | musiqi

əsl adı Michael Alden Hadreas olan əsasən indie pop, indie rock və art pop tərzlərində mahnılar bəstəyən amerikalı musiqiçidir. Özünə seçmiş olduğu bu ləqəb isə Perfume The Story of a Murderer filmindən irəli gəlir. 2020-ci ilin diqqət çəkən albumlarından biri Set My Heart on Fire Immediately olsa da onun no shape albumunu daha çox bəyənirəm.

Tanımaq istəyənlər üçün:
(baxma: jason)
(baxma: otherside)
(baxma: die 4 you)
(baxma: slip away)
(bax: queen)
(baxma: without you)

euro 2024 |

sosioloji marksizm | elm

ufc | idman

obyekt yönümlü proqramlaşdırma | proqramlama

javascript | proqramlama

murovdağ əməliyyatı ★ wiki | tarix

dağlıq-Qarabağ konfliktində hər iki tərəfin ən ağır itki verdiyi * demək olar ki, müharibənin ümumi itkisinin böyük bir hissəsi burada qeydə alınıb , azərbaycan tərəfindən nizami ordu təşkil olunduqdan sonra 1993-cü ilin dekabrın ortalarından etibarən azərbaycanın 3500 əsgərdən ibarət 701-ci briqada ilə əks-hücuma keçdiyi 5 cəbhədən biri olan kəlbəcər cəbhəsində kəlbəcəri azad etmək üçün təşkil etdiyi əməliyyat. Thomas de waala görə tək azərbaycan ömər aşırımı uğruna döyüşlərdə 4000 nəfər itki vermişdir. Itkilərin əsas səbəbi isə taborların arxa mövqelərdən həddindən artıq uzaqlaşmış olmaları, düzgün təchiz olunmaması, əməliyyat vaxtının doğry seçilməməsi və kəlbəcərdə mühasirəyə düşərək şaxtadan don vuraraq məhv olmasıdır. Azərbaycanlıların öz "stalinqrad"ını yaşadığı əməliyyatdır, ancaq məğlub tərəf olaraq. Hadisədən sonra əməliyyata rəhbərlik edən bir qrup şəxsə qarşı cinayət işi açılmışdır. Dəhşətli olan bir məqam da budur ki, De waalın yazdığına görə hadisələrdən bir neçə il sonra hadisə yerinə gələnlər donmuş cəsədlərə rast gəlirdilər.

Mühasirə:

"14 fevral 1994-cü ildə Cəmilli kəndindəki briqada komandanlığının iclasında zabitlərə komandanlığın Kəlbəcər bölgəsini tərk etmə əmri barədə məlumat verildi. Cəmilli kəndi uğrunda döyüşlərdə Feyruz Alışov (Əməliyyatı həyata keçirən 6 tabordan 3-cü taborun komandiri) əsir götürüldü. Ömər aşırımından keçən yolun Ermənistan qoşunlarının nəzarəti altında olması səbəbindən Azərbaycan qoşunları Kəlbəcər bölgəsini ensiz Susuzluq-Təkəqaya-Ağdağ yolu ilə tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Bütün ağır texnika isə tərk edildi. Qışda dağlıq ərazilərdə, güclü qar və dəhşətli soyuqda baş verən bu geri çəkilmə zamanı yüzlərlə əsgər donaraq öldü və ya itkin düşdü. Soyuqdan bəzi əsgərlər isinmək üçün pencəklərini yandırdılar, donvurmadan ölənlərin cəsədləri isə götürülmədi. Hadisələrin iştirakçısı polkovnik-leytenant İntiqam Mirzəyev Azərbaycan qoşunlarının Kəlbəcər rayonundan çıxarılmasını belə təsvir edir: “Yerdə oturub dayana bilməzdiniz. Oturmaq ölmək demək idi. Əsgərlərə mümkün qədər çox hərəkət etmələri barədə əmr edildi, çünki dayansalar və ya yerdə otursalar donacaqdılar. Şaxta üzümüzü kəsirdi. Bəzi əsgərlər soyuqdan dəli olmuşdular. Mahnı oxuyan əsgərlərin soyuq çaya necə qaçdıqlarını və soyunub suya necə girdiklərini görürdüm, yerdə oturanlar isə yerindəcə donub qalırdılar. Heç bir halda dayanmamaq əmri verildi. Hətta komandirimiz polkovnik İntiqam Abdullayev belə yorğunluqdan yerə oturdu. Yanına gəldim və getdikcə huşunu itirdiyini gördüm. Üzünə bir neçə dəfə vurdum. Ona dedim: “Qalx. Gedək.” Cavab verdi: “Mən qaldım, sən get!”. "

mənbə.
kəlbəcər əməliyyatı, tural həmid

28 may 1997 b.dortmund - yuventus matçı | idman

mina ★ wiki

Nə danışacağıq? Mina haqqında hər şey!

Dünyada savaşlarda istifadə olunan ən kalleş (gizlicə pislik edən) silah miras qalan torpaq qapanları-minalardır. Çünki savaşan insanlar güllələri atar, hədəflərini vurar və qazanarlar. Amma mina elə bir silah deyil. Təsəvvür edə bilirsiniz mi, dünyada 60-dan çox ölkədə savaş dayanıb ancaq ərazilərdə 200 milyona (faktiki 110 milyon, (bir qisminin yeri bilinmir.) daha çoxunun olduğu güman edilir) qədər partlamamış mina var ki, öldürməyi və ya yaralamağı gözləyir.



( maskalanmış mina-nəzərə çarpmayan)



Ölkələr sadəcə savaşdıqda deyil, sərhəd çəkəndə də minalaya bilər. Elə Türkiyə Sovet birliyi ilə qarışmamaq üçün sərhədə çoxsaylı mina yerləşdirmişdi. Bu həm də digər qonşu ölkələrdən köç edənlərə və ya sərhədi keçərək qanuna zidd ticarətlə məşğul olmaq istəyənlərə şərait yaratmır.

Orada ya parça şəklində insan cəsədi ya da əl-ayağını itirmiş birilərini görə bilərsiniz.
Ona görə hətta alverçilər o sərhədi keçərkən at və ya eşşəkdən İstifadə edir və güclə də olsa sərhədi keçə bilirdilər. Bununla əlaqədar hər il 1 və ya 2 xəbər eşidə bilərsiniz. Ancaq bilməlisiniz ki, dünyada ildə ortalama 25 min nəfər mina nəticəsində ya ölür ya da yaralanır. Hər 22 dəqiqədən bir bir insan bu səbəbdən həyatını itirir ta da şikəst qalır. hər ay 2 min nəfər dünyaya gözünü yumur.
Hər gün isə 70 nəfər ölür.
Maliyyə məsələsinə baxsaq, bir minanın istehsalı 6-8 dollar aralığında olsa da onun tapıb təmizlənməsi 1000 dollara gətirib çıxarır. Hər il ortalama 7,5 milyon mina istehsal edilir. Dünyada hər il qida, təmiz su, sağlamlıq, təhsilə 40 milyard dollar xərclənərkən ölkələr silahlanmaya 790 milyard dollar xərcləyir. Mina 75 il öz mövcudluğunu saxlayır.
Dünya hər il 100 min mina təmizləyirsə, bütün minaların təmizlənməsi üçün 1000 il lazımdır.və 30 milyard dollar. Dünyada 350-400 000 insan minadan əziyyət çəkib. Sülh şəraitində minaya düşənlər həmin savaşda ölən və yaralanan insan sayından çoxdur.


Təəssüf ki, bu qədər tələfə, ətrafa ziyana, maliyyədə çöküş etdirməsinə baxmayaraq terror birlikləri başda olmaqla digər ölkələr savaşlarda bunu istifadə edir. İstehsalı isə yüksək inkişaf etmiş , hətta iqtisadi cəhətdən öndə olan ölkələrə də aiddir və pul üçün hələ də istehsal etməkdədirlər.
Bu minalardan ən dəhşətlisi saçaqlı bomba (türkçə: misket bombası) mənasını verən " cluster bombs" dur. O hərbi təyyarədən yerə doğru atılır və içindən minlərcə partlayıcı maddə (kömür, uraniyum, sənayə maddələri, metal) ilə dolu rəngarəng bombalar çıxır.

Minanın ən çox olduğu yerlər: + suriya

1996-da BMT-nin irəli sürdüyü 1997-də isə həyata keçirilən Kanadada "Ottowa treaty" razııaşmasına görə mina istehsalı və istifadəsi dayandırılacaqkən bəzi ölkələr (164 ölkə) müqaviləyə imza atarkən bəziləri atmadı.(çin ,hindisan, israil, ABŞ və s) İştirak etməyən ölkələrin ambarlarında 250 milyon mina vardır.



Türkiyədə 2007-ci ildə 982 777 mina və bunun sadəcə 818 220 min insan üçün ,qalanı isə tank üçün idi.
Razılaşmada mina olaraq sadəcə quru (torpaqda yerləşdirilən) minalar (anti-personel başqa adi ilə piyada əleyhinə mina


> insanı yaralayır, çünki tibbi yardım etməyə gələnlər də ölsün , bir də onları yolların kənarına qoyurlar ki, maşınların təkəri partlasın. Təqib edən tayfanı öldürmək, düşərgə yerlərinə girilməsini istəmədiklərində də başqaları üçün istifadə edilir) 10 il içində yox edilməli idi.
Azərbaycanda bu 10-15 ili çəkəcək.
21 ölkə mina depolarını aradan qaldırdı. 37 milyonu imha edildi.

Türkiyə ölkəsində 1 milyon m² yeri təmizlədi və 10 min tapdı , lakin kəşfiyyat və təmizləmədə 200 nəfər öldü , 800 nəfər yaralandı.
Geridə sadəcə edilə biləcək məsələ minaların təmizlənməsi qaldı. Kamboçiyada (Cambodia)(10 milyon mina var.) bunun üçün itlər istifadə olunur.
Fransada minalı ərazi otlaq olduğundan qoyunlar orada yemlənərkən minaya tuş gəlir və partlayırlar. (Vimi şəhəri, 1917-ci ildəki döyüşə əsasən) bu hazırda zərərsizləşdirmə üsulu kimi qəddarcasına da olsa istifadə olunur.
Hətta belçikada siçanlara 9 ay ərzində mina dedektoruna çevirirlər və tnt iyisini alır. Lakin Hər siçana 6 min euro. Tətdiqatçılar isə təlimə ehtiyac olmadan siçanın genini dəyişərək bunu edə biləcəklərini söyləyiblər.
Yoxsulluq içində olan Afqanistanda isə şişlər və bıçaqlarla torpağı incə-incə qazıyaraq bunu ediblər. Amma bu 40 mindən çox şəxsdən 75 faizinin ayağını/ ayaqlarını itirməsinə səbəb oldu, geridə qalanlar isə həyatını itirdi. Hətta bu mina istehsal edən ölkələr həm də maliyyə uğruna yaralanlara protez ayaq düzəldir.

(baxma: həyatın nə qədər cındır olduğunun anlaşıldığı vaxtlar)
Bir də bundan əziyyət çəkən digər günahsızlar da heyvanlardır.

Bu Partlayıcı qurğunun piyada ,tank əleyhinə və nüvə, (uzaqdan pultla idarə edilənlən torpaq minaları da var.)
Bu sistemə dayalıdır:



dəniz minası ( sərhədə yaxın gələn gəmilər/dənizaltılar üçün, dalğıcların gəlib gəmi altına ya da liman altına yapışdırıb zamanlı bir sistemə malik olanlar bura aid deyil) və s kimi növləri vardır. Maqnit dalğalı mina gəminin dalğasını sezir və işə düşür. Akustik olanlar gəminin pərvanə səsinə görə aktivləşir. Dəmirlidə isə gəmi dəyir və partlayır. Türkiyədə boğaza yaxın olan yerdə 10 boynuzlu dəmir minadır. Bunlar Qaradənizə də yol tapıb. (Ukrayna vaxti ilə Rusiyaya qarşı tökdürmüşdür.) Zəncirlə atılırlar. 20 metr dərinlikdədirsə, onun təqribi 15-18 merri zəncirdir, yəni minalar su səthinə yaxındır. Zəncir ayrılmaz, ancaq Minanın üstündəki ip yaxşı bağlanmasa kənar təsir nəticəsində də açılıb partlaya bilər. 20-500 kq ağırlığında olurlar. Əsasən 20-50 kq partlayıcı olur. 100 metrə uzunluğunda tanker və ya gəmiyə zərər vurur, ancaq batırmır. Mühərrik, pərvanə, mexanizmaya dəyəndə gəmi dayanır.


Minanın içində ya partlayıcı maddə ya da suya/yağabənzər kimyəvi maddə olur.
Tank əleyhinə isə (against tank) qısaca "AT"
Həm tank, həm zirehli maşınıar üçün istifadə olunur. Tərkibində anti-personel(insan) üçün olandan daha çox maddə var.
Tarixi: 13-cü yüzillikdə(1277) çində tapılıb, Monqolustanda rast gəlinib. Avropada isə Leonardo Da Vinci sərhəd üçün mina yaratmışdır. Dünyada silah kimi qərb-şərq savaşında 1862-ci ildə Amerikada yarandı.
1-ci dünya savaşında tanklar üçün əvvəl minalar qoyulmuşdu. Bu minalar partlaması üçün böyük ağırlıq tələb edirdi. İnsanlar onu asanlıqla imha edirdi. Ona görə həmin minanın ətrafına anti-personel minalar qoyulmağa başladı. 2-ci dünya müharibəsində əlavə gəmilər üçün də mina təsis edildi.
1960-dan sonra minaların alış-satışı, imha edilən ərazi, minaların xəritəsi tərtib edilirdi. Ancaq terrorist və gerilla tipli birliklər qeyd xarici, illegal yoldan əldə etdilər ki, bu da nəzarəti pozurdu.
Minaların iş prinsipi: üzərinə edilən təzyiqlə içdəki təzyiq çölə təsir edir.

Mina qutusu: (bəzən şarjlı) içindəki maddələri xarici
təsirdən qoruyur , əvvəllər qab metaldan ikən indi plastik edilir və dedektorlara görünmür.


Qazan qabı da istifadə olunurdu əvvəl.
Təzyiq tıxacı: bu yuxarıdakı fünyede olan elektrik və atəşləyici iynə (əksəriyyətdə yaylıdır.) ilə tıxacın altındakı maddəni hərəkətə gətirir. İmha edəndə kürəklə ehtiyatla qazır, yuxarı qapağa(fünye->həssasdır, adi təzyiqlə partlayır) oraqvari alətlə kənardan təsir etməklə fünye götürülür və imha edilir.

Ancaq bəzən bir bombanın altında başqa bomba olur və siz üstdəkini qaldıranda altdakının ipini çəkmiş olursunuz və "bum" , partladı.
Əsas partlayıcı maddə (TNT 200 qr və ya 31 qr tetril) ya birbaşa ya da fünye ilə aktivləşir.
Adam minaya basanda fünye yanır, ana partlayıcı işə düşür, çıxan isti hava təzyiq yaradır və yaranan qaldırma qüvvəsi ilə partlayır. (Şiddəti maddədən, miqdarından, torpaqda qoyma dərinliyi(üst olsa yaxşıdır(əsasən 20-30 sm torpaq altında olurlar) və torpağın tipindən (gilli uyğundur) asılıdır.)
Düşmənin bir yerdən digər yerə keçməyinə mane olan AP lər vardır ki, yaşıllığın və ya qayaların arasına qoyulur. Ani təsirlə partlayır.

Minadan yaralananların 20%-i hərbidə işləyənlərdir.
Afqanistanda hər ay 700 nəfər təşkil olunub 10 mina məhv edirlər. Ancaq hər il 20.000 vətəndaş ölür və 400 mini şikəst qalır. Özlərinin icadı ilə düz yollarda mina kəşfiyyatına xidmət göstərən bir neçə mina zərbəsinə dözə bilir.





Türkiyədə yaranan kənardan idarə edilən "Mematt" dağlıq qarabağda minaların təmizlənməsində böyük rol oynayır.

Uzununa doğru gedən 72 dəmiri var. Və dəqiqədə 40 min dəfə dönür. Dəmirlər torpağın min metrə içinə girə bilir. 24 minlik m² yeri (4 futbol meydançası) 1saata təmizləyir. Yer təsbit edən dronelar

var ki, (100×50) yeri hansı ki, insanlar 1 aydan uzun vaxta araşdırır, onu 2 saata həll edir. Ölkələr vəziyyətin ciddiliyini anlayır, tələbdən doğan icadlarla məsələyə çarə axtarırlar. Biz rahat çölə çıxarkən elə yerlər var ki, minaya düşmə qorxusu ilə yaşayırlar.

"İnsanlar dünyaya zərər vurur" deyirik, ancaq insan elə cani varlıqdır ki, elə öz yaşadığı yer olan dünyanın hər tərəfini minaya tutub. Acınacaqlı vəziyyətdir.


Bu entrini şəhid Məlikov Nurlan qardaşımızın tabutunda olan o yüngüllük ağlıma gəldiyindən yazdım. O boyda cüssəli oğlan gəlib minaya düşür və bədəni bir-birindən ayrılır. Ana oğluna baxmaq istəyir və başından başqa heç nə görmür. Nəsə, sinəm ağrıyır, sözlük.

tissot prx | texnologiya